کد مطلب:38220 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:20

گنجینه پرسمان » اهل بيت

بهرة مردم دورة ظهور از اجتهاد چگونه و به چه ميزان است؟ آيا صحيح است بگوييم با توجه به تكميل عقول و تهذيب نفوس، مردم و يا برخي از آن ها بهره اي از احكام واقعي مي برند و بدون نياز به امام معصوم(ع) به اطعام دسترسي پيدا مي كنند؟

مقصود از اجتهاد چيست؟ اگر اجتهاد به معناي اصطلاح آن مي باشد كه عبارت است از استنباط احكام از منابع مشخص كه مقلدان از مجتهدان تقليد كنند، اجتهاد بدين معنا در عصر ظهور امام زمان(ع) وجود ندارد و مردم عملاً از آن بهره نمي برند، زيرا اجتهاد بدين معنا، قرار گرفتن در برابر نص است. در عصر حضور، ائمه(ع) عهده دار بيان احكام الهي بوده و به احكام واقعي دسترسي داشته و از ظنيّات و گمان بهره نمي گيرند، بلكه هر چه را كه بيان مي كنند و احكامي را كه صادر مي كنند، نصّ بوده و نياز به اجتهاد ندارد و معصومان به بيان احكام واقعي مي پردازند و اجتهاد اصطلاحي نيست.

در عصر پيامبر و ائمه(ع) ديگر نيز اجتهاد اصطلاحي وجود نداشته است.

در عصر امام زمان(ع) به دليل حضور امام معصوم(ع) اجتهاد اصطلاحي وجود ندارد، كه فقيهان به اجتهاد و استنباط احكام پرداخته و ديگران از آن ها تقليد كنند. به دليل حضور امام معصوم و بيان احكام واقعي توسط حضرت، عملاً مردم احكام واقعي را از امام ياد گرفته و بدان عمل مي كنند.

رشد عقلي و تهذيب نفس مردم موجب نمي شود كه مردم احكام را از امام زمان(ع) ياد نگيرند، زيرا بيان احكام الهي كه ريشه در قرآن و سنت دارد، بايد توسط امام تفسير و تبيين گردد و امام زمان(ع) همان گونه كه رهبري سياسي مردم را بر عهده دارد، رهبري ديني مردم را نيز عهده دار است؛ يعني حضرت احكام را بيان مي كند.

از سوي ديگر در عصر امام(ع) حضرت احكام الهي را آن گونه پياده مي كنند كه گويا دين جديد ظهور نموده است.[33] معناي دين جديد آن نيست كه حضرت مكتب و آيين جديد را ارائه مي دهد، بلكه حضرت با بدعت ها و انحراف ها مبارزه نموده و به گسترش دين مي پردازد. طبيعي است معرفي دين واقعي نياز دارد كه امام زمان(ع) به بيان احكام بپردازد و احكام را تبيين كند.

اگر اجتهاد بدان معنا باشد كه مردم سعي كنند رشد فكري خويش را بالا برده و از آيات و سنت بيشتر و بهتر بهره وري نمايند، و در جايي كه نص نيست و دسترسي به امام نداشته باشند، اجتهاد بدين معنا در زمان امام زمان(ع) نيز وجود دارد؛ چنان كه د رعصر پيامبر(ص) و ديگر ائمه نيز وجود داشت و معصومان(ع) به ديگران مي آموختند كه در صدد بهره گيري از آيات و سنت باشد. بر همين اساس امام صادق(ع) فرمود : إنّما علينا إن نلقي إليكم الاصول و عليكم أن تفرعوا.[34]

امام هشتم (ع) نيز فرمود: علينا إلقاء الاصول و عليكم التفريع.[35] از اين دو روايت استفاده مي شود كه هم در زمان حضور و هم در زمان غيبت مي توان از آيات و روايات بهره گيري نمود و به تبيين احكام پرداخت.

در زمان حضور معصومان(ع) به دليل گستردگي قلمرو حكومت اسلامي و فراواني شهر ها، ائمه(ع) نمي توانستند به تنهايي به بيان احكام الهي بپردازند، از اين رو نمايندگاني را انتخاب مي كردند كه در شهر هاك به بيان احكام پرداخته و فتوا دهند. هر گاه آن ها با مشكلات علمي برخورد مي كردند، از ائمه مي پرسيدند.

البته نمايندگان ائمه توان علمي خوبي داشته و قدرت بهره گيري احكام را از كتاب و سنت داشتند، از اين رو امام علي(ع) هنگامي كه قثم بن عباس را به عنوان فرماندار مكه برگزيد به او فرمود :افت المستفتي و علّم الجاهل؛[36] استفتا كننده را فتوا ده و جاهل را ياد ده.

امام صادق(ع) به ابان بن ثغلب فرمود: در مسجد مدينه بنشين و براي مردم فتوا ده، زيرا دوست دارم مثل تو ميان شيعيانم ديده شود.[37]









[33] نعماني، كتاب الغيبه، ص 231.

[34] وسايل الشيعه، ج 18، ص 40 و 41.

[35] همان، ص 417.

[36] اسدالغابه، ج 4، ص 197.

[37] جامع الراوه، ج 1، ص 9.